Większość osób kojarzy alergię z kurzem, pyłkami i niektórymi pokarmami. Niewielu z nas zdaje sobie sprawę z tego, że objawy alergiczne mogą być wywołane przez ekspozycję na słońce. Kogo dotyczy ten problem?

Fotodermatoza, czyli uczulenie na słońce

Alergia na słońce to nadwrażliwość skóry na działanie promieni słonecznych. Oznacza to, że skóra nieprawidłowo reaguje na dawkę nasłonecznienia, która w zdrowej skórze nie wywołuje żadnych efektów. Można powiedzieć, że komórki skóry uznają promienie słoneczne za „zagrożenie” i aktywują przeciwko niemu mechanizmy obronne. Powoduje to pojawienie się reakcji alergicznej pod postacią rozmaitych wykwitów skórnych.

Kto jest narażony na uczulenie na słońce?

Przyczyny alergii na słońce to m.in. nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego na promieniowanie UV oraz niektóre leki i substancje chemiczne, które sprawiają, że skóra jest bardziej wrażliwa na słońce. Nie zostało wyjaśnione, dlaczego niektórzy ludzie mają uczulenie na słońce, a inni nie. Możliwe, że rolę odgrywają tu pewne cechy dziedziczne.

Jedną z przyczyn alergii jest zbyt długa i nagła ekspozycja na promieniowanie słoneczne po zimie. Objawy często pojawiają się wczesną wiosną, kiedy dni robią się coraz dłuższe i cieplejsze. Z czasem skóra może przyzwyczaić się do promieniowania UV i dolegliwości stają się coraz mniej nasilone lub znikają.

Skórne reakcje na słońce mogą być wyzwalane również wtedy, gdy skóra jest najpierw wystawiona na działanie substancji chemicznych i leków, a następnie na światło słoneczne. Lista preparatów jest długa, a informacja o tym, że mogą powodować nadwrażliwość na promieniowanie UV jest zawierana na opakowaniach produktów lub w ulotkach dla pacjentów. Do tych substancji należą m.in.:

• leki: niesteroidowe leki przeciwzapalne podawane miejscowo (ketoprofen), tetracykliny, sulfonamidy, niektóre leki moczopędne i przeciwdepresyjne;
• zioła, np. dziurawiec zwyczajny, dziegieć;
• olejki eteryczne, np. sandałowy;
• substancje zapachowe dodawane do kosmetyków i niektóre składniki filtrów przeciwsłonecznych. [1]

Posiadanie innej choroby skóry również jest czynnikiem ryzyka pojawienia się słonecznych reakcji skórnych. Podobnie jak posiadanie bliskiego krewnego, u którego w przeszłości wystąpiła fotodermatoza.

Jakie są objawy alergii na słońce?

Przebieg nadwrażliwości na promieniowanie UV może się różnić w zależności od karnacji i współistniejących schorzeń skóry. Pierwsze objawy u niektórych pojawiają się niemal natychmiast po ekspozycji na słońce, a u innych nawet po kilku godzinach. Częste symptomy to:

• pieczenie i świąd skóry;
• zaczerwienienie skóry;
• przebarwienia;
• pokrzywka;
• opuchlizna;
• wielopostaciowe osutki świetlne – plamy, swędzące zaczerwienienia, pęcherzyki z wysiękiem;
• wysypki składające się z małych, czerwonych wyprysków;
• złuszczanie się skóry.

Odczyny pojawiają się zazwyczaj w miejscach, które były najbardziej narażone na działanie słońca, czyli na twarzy, rękach, ramionach, plecach i na nogach. Mogą również wystąpić w okolicach, które nie są narażone na bezpośredni wpływ promieniowania UV. [2]

Jak leczyć uczulenie na słońce?

Jeśli po ekspozycji na słońce zauważysz na swojej skórze niepokojące objawy, pierwszym krokiem powinno być schowanie się do cienia. Natychmiastową ulgę mogą przynieść chłodzące okłady lub polewanie skóry strumieniem zimnej wody. Również maść z aloesem i pantenol w postaci pianki mają zastosowanie w znoszeniu objawów uczulenia słonecznego.

Jeśli skóra po kontakcie ze słońcem się łuszczy, można ją smarować preparatami nawilżającymi z drogerii lub apteki.

Spośród leków aptecznych zastosowanie mają miejscowe glikokortykosteroidy i inhibitory kalcyneuryny. Te preparaty mają postać żelu, emulsji lub roztworu i pomagają zmniejszyć stan zapalny. Na nadwrażliwość na słońce w postaci pokrzywki pomocny może się okazać lek przeciwhistaminowy (przeciwalergiczny). Przy wyborze preparatu należy zwrócić uwagę na to, czy ma on działanie usypiające, które jest niekorzystne, kiedy na przykład ma się zamiar prowadzić auto. Wolne od tego działania są m.in. leki zawierające bilastynę.

Już po pierwszym ujawnieniu się zmian skórnych w reakcji na słońce, warto skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który ustali odpowiednią terapię.

Fotoalergia – jak zapobiegać objawom?

Najlepszym sposobem ochrony jest unikanie nasłonecznienia, ale nie jest to zawsze możliwe. Należy unikać ekspozycji na słońce w godzinach 10:00-16:00, bo promienie są wtedy najbardziej intensywne. Powinno się też nosić okulary przeciwsłoneczne z ochroną przed promieniowaniem ultrafioletowym i odzież, która dobrze ochroni ciało. Warto wybierać przewiewne ubrania, ale dobrze jest zwrócić uwagę na to, żeby nie były wykonane z tkanin o luźnym splocie – promienie UV mogą przez nie przenikać.

Pamiętaj o stosowaniu filtrów przeciwsłonecznych, nawet w pochmurne dni. Jeśli planujesz aktywność na słońcu, wybieraj kremy wodoodporne i z SPF co najmniej 30. Kremy z filtrem należy stosować zgodnie ze wskazaniami producenta. Sprawdź na ulotce, jak często i w jakiej ilości powinno się je aplikować na ciało. [3]

Lekarstwa, zioła czy kosmetyki, o ile wykazano związek z ich stosowaniem a pojawianiem się zmian na skórze, powinno się zastąpić innymi preparatami. W drogeriach jest szeroki wybór kosmetyków z rozmaitym składem. W sprawie lekarstw warto skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia

[1]       L. L. Guan, H. W. Lim, i T. F. Mohammad, „Recognizing photoallergy, phototoxicity, and immune-mediated photodermatoses”, Journal of Allergy and Clinical Immunology, t. 149, nr 4, s. 1206–1209, kwi. 2022, doi: 10.1016/j.jaci.2022.02.013.

[2]       „Czy można być uczulonym na słońce?” http://www.mp.pl/social/article/62290 (dostęp 3 lipiec 2023).

[3]       A. M. Oakley, T. Badri, i B. W. Harris, „Photosensitivity”, w StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2023. Dostęp: 3 lipiec 2023. [Online]. Dostępne na: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK431072/